در قلب آبی خلیج فارس و در سواحل نیلگون بندر، مردی برخاسته از امواج، مفهوم سنتی دریا را دگرگون کرده است. جواد غلامنژاد جبری، ناخدا و پژوهشگر دریایی متولد سال ۱۳۷۳، به جای صید ماهی، این روزها به صید دانش و فرهنگ مشغول است. او که پیش از این زندگی خود را با ماهیگیری میگذراند، از سال ۱۴۰۳ با راهاندازی اولین کتابخانه دریایی ایران، گامی بیسابقه در عرصه فرهنگسازی و پاسداری از محیط زیست برداشته است. این ابتکار خلاقانه، قایق او را به پناهگاهی شناور برای اندیشه و مطالعه تبدیل کرده، جایی که مسافران به جای قلاب ماهیگیری، با کتابها همنشین میشوند و در آرامش دریا به واژهها سفر میکنند.
از صیادی تا کتابخانه دریایی؛ تحول در نگاه به دریا
جواد غلامنژاد جبری از خانوادهای دریایی برخاسته و از کودکی با بوی نمک و صدای موج عجین بوده است. او اولین بار در سن ۱۰ سالگی قدم به دریا گذاشت و از همان زمان دریا را فراتر از منبع معیشت میدید. پس از سالها ناخدایی و ماهیگیری، از سال ۱۳۹۸ رویکرد او نسبت به دریا تغییر کرد. جبری با مشاهده رنجهای دریا از آلودگی، صید بیرویه و نابودی مرجانها، تصمیم گرفت به جای صید ماهی، به «صیاد معنا» تبدیل شود و از طریق ابزارهای هنری و پژوهشی، صدای دریا باشد. این تحول، مسیری جدید را پیش روی او گشود تا با دوربین، قلم و تصویر به روایتگری از دریا بپردازد.
«فیدوس»؛ روایتگر آرامش و دانش در قلب امواج
پروژه کتابخانه دریایی «فیدوس» نقطه عطف فعالیتهای جواد غلامنژاد جبری محسوب میشود. قایق قدیمی ماهیگیری او که روزی مسافران را برای ماهیگیری میبرد، اکنون به یک مرکز فرهنگی شناور بدل شده است. «فیدوس» فضایی منحصر به فرد را برای علاقهمندان به کتاب و دریا فراهم میکند تا در میان امواج آرام و بوی دلنشین نمک، به مطالعه و تأمل بپردازند. این کتابخانه دریایی، با قفسههای کوچک کتاب خود، گنجینهای از ادبیات جنوب، فرهنگ بوشهر و داستانهای صیادان قدیم را در خود جای داده است. مهمانان «فیدوس» در فضایی آرام و دور از شتاب زندگی روزمره، چای مینوشند و ورق میزنند و کودکان با اشتیاق کتابها را به خانه میبرند، با این وعده که روزی بازگردند و داستانهای آن را برای ناخدا روایت کنند.
اهمیت این نوع کتابخانهها در سطح جهانی نیز رو به افزایش است؛ کتابخانههای شناور و سیار نقش مهمی در دسترسی به منابع فرهنگی و آموزشی در مناطق دورافتاده یا ایجاد تجربیات نوین مطالعه دارند.
هنر در خدمت دریا؛ فعالیتهای سینمایی و پژوهشی جواد غلامنژاد جبری
جواد غلامنژاد جبری تنها به راهاندازی کتابخانه دریایی بسنده نکرده و از طریق هنر سینما نیز به روایت دغدغههای دریایی خود پرداخته است. او پس از گذراندن دورههای فیلمسازی، در انجمن سینمای جوانان ایران عضو شد و توانایی خود را در روایت تصویری ارتقا داد. از جمله آثار برجسته او میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
«نَفَس» (۱۴۰۰): اولین فیلم کوتاه داستانی که در جشنوارههای متعددی دیده شد و در جشنواره دانشجویی رشد عنوان بهترین فیلم کوتاه کشور را به دست آورد.
«خساک»: مستند کوتاهی که درخششی جهانی داشت و جوایزی از جمله بهترین مستند ماهانه در جشنواره بینالمللی کن و بهترین فیلم در جشنواره «سینما سلما» آمریکا را از آن خود کرد. این فیلم همچنین از سوی سازمان ملل متحد در بخش محیط زیست انتخاب شد و صدای دریا را به گوش جهانیان رساند.
سهگانه «خلیج فارس»: مجموعهای شامل «خساک»، «آخرین میداف» (در مرحله صداگذاری و موسیقی) و مستند بلند سینمایی «پدر و مادر دریا» که به زیستجهان دریایی خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند میپردازد و قصد دارد چهره واقعی دریا، اعم از زیباییها و رنجهای آن را به تصویر بکشد.
فرهنگ دریایی ایران؛ گنجینهای در کتاب «اهل دریا»
علاوه بر فعالیتهای سینمایی و راهاندازی کتابخانه دریایی، جواد غلامنژاد جبری در حوزه مکتوب نیز میراثدار فرهنگ غنی دریایی ایران است. کتاب «اهل دریا» اثری جامع و ارزشمند است که مانند دفتر خاطرات جمعی مردمان جنوب عمل میکند. این کتاب در واقع یک دایرهالمعارف از فرهنگ دریا و دریانوردی است که شامل:
واژهها و اصطلاحات خاص دریایی
آداب و رسوم منحصر به فرد دریانوردان
باورها و افسانههایی که نسلها در میان مردم دریازی رواج داشته است
هدف جبری از نگارش این کتاب، نجات این گنجینه از خطر فراموشی و ثبت آن برای نسلهای آینده است، چرا که به باور او، دریا تنها ماهی و تور نیست، بلکه فرهنگ، شعر و موسیقی است که اگر مکتوب نشود، بخشی از هویت جمعی ما از دست میرود.
ایران با سواحل طولانی در خلیج فارس و دریای عمان، از تاریخ دریانوردی بسیار کهنی برخوردار است که از دوران باستان تا کنون، نقش بسزایی در اقتصاد، فرهنگ و تعاملات منطقه داشته است.
چشمانداز آینده؛ صدای دریا برای نسلهای پیش رو
نگاه جواد غلامنژاد جبری به زندگی پس از تحول مسیرش، عمیقاً تغییر کرده است. او دریا را نه تنها منبع رزق، بلکه منبع معنا میداند و خود را «صدای دریا» مینامد. با راهاندازی کتابخانه دریایی و فعالیتهای هنری و پژوهشی، او به دنبال ایجاد آشتی دوباره میان مردم و دریاست و تأکید میکند که: «دریا مادر کره زمین است و این روزها روزگار خوبی ندارد. ما جزوی از طبیعتیم و باید صدای او باشیم، نه زخمش.» این رویکرد الهامبخش، نه تنها به حفاظت از محیط زیست کمک میکند، بلکه با ترویج فرهنگ مطالعه و ارتباط عمیقتر با طبیعت، مسیر را برای پرورش نسلهای آگاه و مسئولیتپذیر هموار میسازد.
مطالب مرتبط
- نفتکش حامل نفت خام با پرچم جزایر مارشال به آبهای سرزمینی ایران منحرف شد
- بنادر ایران در رکود؛ تنها یکسوم ظرفیت کشور در بهرهبرداری و اقتصاد دریامحور مغفول مانده است
- شهر دریایی هوشمند قشم، ستون فقرات نوین اقتصاد دریامحور ایران
- ارتقای کیفیت سفر به مشهد؛ قطار پنج ستاره فدک در مسیر ساری-مشهد آغاز به کار میکند