تهران – تحلیلهای اخیر پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری نشان میدهد، کشورهای پیشرفته جهان با بهکارگیری مجموعهای از ۳۱ ابزار حمایتی هدفمند، توانستهاند صنعت کشتیسازی را به عنوان پیشران اصلی اقتصاد دریایی خود متحول سازند. این الگوهای موفق جهانی، که از گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) استخراج شدهاند، میتوانند نقشهراهی برای تقویت زنجیره ارزش دریایی و رونق صنعت کشتیسازی در ایران باشند؛ امری که به باور کارشناسان، برای توسعه پایدار اقتصاد کشور حیاتی است.
تجربیات جهانی در تقویت زنجیره ارزش دریایی: رمزگشایی از گزارش OECD
«اندیشکده پیشرفت دریایی» در پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، با هدف بومیسازی سازوکارهای حمایتی در کشورهای پیشرو و ارتقای آگاهی نهادهای حاکمیتی ایران، اقدام به ترجمه و تحلیل گزارش مهم OECD با عنوان «سیاستها و تحولات بازار کشتیسازی در کشورهای منتخب» کرده است. این گزارش، با بررسی سیاستها و تجارب ۱۶ کشور، ساختار مالکیت شرکتها و شیوههای حمایتی آنها را کالبدشکافی میکند. کشورهای چین، ایالات متحده، هند و روسیه به دلیل حجم بازار و الگوهای حمایتی منحصر به فردشان، مورد توجه ویژه این مطالعه قرار گرفتهاند. نتایج این پژوهش، ۳۱ اقدام حمایتی را در ۱۵ گروه مجزا دستهبندی کرده که برای تقویت زنجیره ارزش دریایی و پیشبرد صنعت کشتیسازی در سطح بینالمللی به کار گرفته میشوند.
انواع ابزارهای حمایتی: چگونه کشورهای پیشرو صنعت کشتیسازی را توسعه دادند؟
بررسی ابزارهای حمایتی شناساییشده نشان میدهد که کشورهای موفق، ترکیبی از مشوقهای مالی و غیرمالی را برای توسعه صنعت کشتیسازی و تقویت زنجیره ارزش دریایی خود به کار گرفتهاند. این ابزارها عموماً در ۱۵ گروه اصلی دستهبندی میشوند که مهمترین و پرتکرارترین آنها عبارتند از:
انتقال مستقیم منابع مالی دولتی: شامل اعطای وامهای کمبهره، یارانهها و کمکهای بلاعوض به شرکتهای فعال در صنعت کشتیسازی.
حمایت از بازار داخلی: اعمال سیاستهایی برای تضمین تقاضای داخلی برای محصولات و خدمات دریایی و کشتیسازی بومی.
معافیتها و تخفیفات دولتی: صرفنظر از بخشی از درآمدهای دولتی نظیر معافیتهای مالیاتی و عوارض گمرکی برای مواد اولیه و تجهیزات.
پشتیبانی از فعالیتهای تحقیق و توسعه (R&D): تخصیص بودجه و تسهیلات برای نوآوری، بهروزرسانی فناوری و افزایش رقابتپذیری در زنجیره ارزش دریایی.
این اقدامات نشاندهنده یک رویکرد جامع و همهجانبه برای خلق یک اکوسیستم حمایتی قوی است که به صنعت کشتیسازی امکان رشد و توسعه میدهد.
اهمیت راهبردی تقویت زنجیره ارزش دریایی برای اقتصاد ایران
زنجیره ارزش دریایی شامل مجموعهای از فعالیتها از طراحی و ساخت کشتیها تا بهرهبرداری، نگهداری، تعمیرات، تأمین تجهیزات و ارائه خدمات لجستیکی دریایی است. تقویت زنجیره ارزش دریایی نه تنها به معنای توسعه صنعت کشتیسازی است، بلکه پیامدهای گستردهتری برای اقتصاد ملی در پی دارد:
اشتغالزایی: ایجاد فرصتهای شغلی مستقیم و غیرمستقیم در صنایع مختلف، از مهندسی و ساخت تا خدمات دریایی.
خودکفایی و امنیت دریایی: کاهش وابستگی به بازارهای خارجی برای تأمین ناوگان دریایی و افزایش توان دفاعی و تجاری کشور.
توسعه فناوری و دانش بومی: تحریک نوآوری و انتقال دانش فنی در حوزههای مرتبط با دریا.
افزایش صادرات و درآمدهای ارزی: تبدیل شدن به قطب منطقهای در ساخت و تعمیر کشتی و خدمات دریایی.
ایران با دارا بودن خطوط ساحلی وسیع در شمال و جنوب و موقعیت ژئوپلیتیکی استراتژیک، از پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک قدرت دریایی برخوردار است که استفاده از این پتانسیل نیازمند تقویت زنجیره ارزش دریایی است.
توصیههای کلیدی برای بومیسازی ابزارهای تقویت زنجیره ارزش دریایی در ایران
پژوهشکده مطالعات فناوری تأکید دارد که تدوین و اجرای سیاستهای حمایتی مشابه، با در نظر گرفتن شرایط و اقتضائات صنایع داخلی، میتواند زمینهساز تحرک مؤثر در صنایع دریایی کشور باشد. این به معنای کپیبرداری صرف نیست، بلکه بومیسازی و تطبیق ابزارهای حمایتی با ساختار اقتصادی و صنعتی ایران است. هدف نهایی، بهرهگیری از این تجارب موفق جهانی برای جهش صنعت کشتیسازی و در نتیجه، تقویت زنجیره ارزش دریایی کشور است. در حال حاضر، این ابزارهای حمایتی به شکل مؤثر و یکپارچه در سیاست صنعتی ایران به کار گرفته نشدهاند، و همین امر، لزوم توجه جدیتر به این حوزه را دوچندان میکند تا ایران نیز بتواند از مزایای تبدیل شدن صنعت کشتیسازی به پیشران اقتصاد دریایی بهرهمند شود.
مطالب مرتبط
- تراز آب دریای خزر همچنان در مسیر کاهش: خشکی کامل اما دور از انتظار است
- سفرهای دریایی پاییزی بدون توقف ادامه مییابد؛ تأکید کشتیرانی والفجر بر پایداری خدمات و ایمنی مسافران
- اجلاس استانداران خزر، افق جدیدی برای «منطقه گرایی دریامحور خزریان» در توسعه پایدار میگشاید
- جمهوری آذربایجان آماده سرمایهگذاری در بندر شهید رجایی ایران است