جمهوری اسلامی ایران، در کانون مذاکرات فشرده میان ترکیه و پاکستان برای از سرگیری خدمات حمل بار ریلی در کریدور اسلامآباد-تهران-استانبول (ITI) قرار گرفته است. این تحول، در صورت تحقق، میتواند جایگاه ایران را به عنوان هاب ترانزیت منطقهای به طرز چشمگیری تقویت کرده و فرصتهای اقتصادی جدیدی را برای کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (ECO) به ارمغان آورد.
<br>
ریشههای تاریخی و چالشهای تعلیق کریدور ریلی اسلامآباد-تهران-استانبول
کریدور ITI که طولانیترین مسیر ترانزیتی ریلی بین سه کشور کلیدی منطقه ECO را تشکیل میدهد، مسیری بیش از ۶۵۰۰ کیلومتر را از اسلامآباد پاکستان، از طریق مرز تفتان به تهران در ایران و سپس به استانبول ترکیه متصل میکند. این مسیر ترانزیتی مهم، آخرین فعالیت خود را در آگوست ۲۰۲۲ تجربه کرد و پس از آن به دلیل ترکیبی از مشکلات فنی و بلایای طبیعی متوقف شد. وزیر راهآهن پاکستان، محمد حنیف عباسی، با اشاره به تمایل برای احیای زودهنگام این سرویس، بیثباتیهای منطقهای بهویژه جنگ اسرائیل را از عوامل تأخیر در این فرآیند برشمرد.
علاوه بر این، چالشهای عملیاتی پیشین نیز بر کارایی کریدور اسلامآباد-تهران-استانبول سایه افکنده بود. طبق گزارشها، تأخیرهای اداری، برنامههای نامنظم حرکت قطارها، تنگناهای گمرکی، تعرفههای نسبتاً بالا و ضعف پروتکلهای امنیتی از جمله موانعی بودند که در گذشته این کریدور با آنها دستوپنجه نرم میکرد. همچنین، تفاوت عرض ریلها در زاهدان، که مستلزم جابجایی محمولههاست، همواره یک نقطه چالشبرانگیز در این مسیر ترانزیتی محسوب میشود. سیلهای ویرانگر سال ۲۰۲۲ در پاکستان نیز با نابودی زیرساختها، به تعلیق نهایی این کریدور ریلی دامن زد.
<br>
افقهای روشن احیای کریدور ITI: فرصتهای اقتصادی و ترانزیتی برای منطقه
مذاکرات کنونی که با هدف راهاندازی مجدد حمل بار ریلی در کریدور اسلامآباد-تهران-استانبول تا تاریخ ۳۱ دسامبر (۱۰ دی) سال جاری میلادی دنبال میشود، بر تبادل کالاها متمرکز است. احیای این کریدور ترانزیتی تحت لوای سازمان ECO، نویدبخش مزایای اقتصادی و استراتژیک قابل توجهی است:
تقویت جایگاه ایران به عنوان هاب ترانزیت: این کریدور نقش ایران را به عنوان یک هاب ترانزیت کلیدی در کریدورهای غرب به شرق به طور چشمگیری تقویت میکند و مسیری کارآمد برای اتصال شرق آسیا به اروپا از طریق ایران فراهم میآورد.
افزایش صادرات پاکستان: امکان دسترسی سریعتر و مقرونبهصرفهتر به بازارهای غربی برای محصولات پاکستانی فراهم شده و به رشد صادرات این کشور کمک میکند.
کاهش زمان حملونقل: زمان حمل کالا در این مسیر به حدود ۱۰ روز کاهش مییابد که این میزان تقریباً یکسوم مدت زمان حملونقل دریایی است و مزیت رقابتی بالایی را ایجاد میکند.
تعمیق پیوندهای اقتصادی منطقهای: این ابتکار عمل، پیوندهای اقتصادی و تجاری میان ایران، پاکستان و ترکیه را در سایه تنشهای ژئوپلیتیکی کنونی عمیقتر کرده و به پایداری اقتصادی منطقه کمک شایانی میکند.
افزایش ظرفیت عبور بار: احیای کریدور ITI ظرفیت عبور بار منطقهای را افزایش داده و به روانسازی تجارت بینالمللی کمک میکند.
<br>
جایگاه استراتژیک ایران در کریدورهای ترانزیتی بینالمللی
موقعیت جغرافیایی ایران همواره یکی از برگهای برنده این کشور در معادلات ترانزیت منطقهای و بینالمللی بوده است. احیای کریدور ریلی اسلامآباد-تهران-استانبول تنها یکی از ابعاد پتانسیل گسترده ایران برای تبدیل شدن به یک هاب ترانزیت بیبدیل است. ایران میتواند با بهرهگیری از موقعیت خود در چهارراه شرق و غرب، و اتصال به کریدورهای شمالی-جنوبی (مانند کریدور بینالمللی شمال-جنوب) و شرقی-غربی، به بازیگری اصلی در نقشه تجارت جهانی تبدیل شود. سرمایهگذاری در زیرساختهای ریلی، بندری و جادهای، هماهنگیهای گمرکی و اداری، و ارتقاء امنیت مسیرهای ترانزیتی، از جمله الزامات حیاتی برای تحقق کامل این چشمانداز است. کریدور ITI نمونهای بارز از این پتانسیل است که با همت و همکاری سهجانبه، میتواند به نمونهای موفق از ترانزیت ریلی کارآمد در منطقه تبدیل شود.
مطالب مرتبط
- آسفالت ۴۰ کیلومتر راه روستایی زنجان با مشارکت بسیج، نویدبخش تحول زیرساختی است
- تخصیص ۵۰ میلیارد ریال نویدبخش جهش چشمگیر در کیفیت راههای خانمیرزا شد
- کرمانشاه با نصب ۱۰۰ سامانه هوشمند جادهای جدید، امنیت مسیرها را متحول میکند
- آسفالت ۴۰ کیلومتر راه روستایی زنجان با مشارکت بسیج، نویدبخش تحول زیرساختی است